PHẦN MỞ ĐẦU

Mỗi quốc gia tồn tại và phát triển ổn định không thể tách rời hoạt động TMQT. Giữa các quốc gia, sự trao đổi của TMQT thông qua hành vi mua bán, hay là hành vi kinh doanh xuất nhập khẩu, hành vi mua bán này phản ánh mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa các quốc gia.
TMQT mang tính chất sống còn cho mỗi quốc gia vì nó mở rộng khả năng tiêu dùng của một nước, phát huy được lợi thế so sánh của một quốc gia so với các nước khác. TMQT tạo tiền đề cho quá trình phân công lao động xã hội một cách hợp lý và tạo nên sự chuyên môn hoá trong nền sản xuất nhằm nâng cao hiệu quả của nhiều ngành.
Lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu là một khâu quan trọng của quá trình tài sản xuất xã hội, nó làm thay đổi cơ cấu vật chất sản phẩm và làm thay đổi lượng hàng hoá lưu thông giữa các quốc gia. Bởi vậy, quan hệ mua bán quốc tế đã xuất hiện và trở nên quan trọng ở Việt Nam. Từ một nước nhập siêu mà chủ yếu qua con đường viện trợ thì nay Việt Nam đã vươn lên thành nước xuất khẩu và tiến tới cân bằng cán cân xuất nhập khẩu.
Trong sự lớn mạnh của lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu của đất nước các doanh nghiệp hoạt động trên lĩnh vực XNK đóng vai trò rất quan trọng vì đó là các doanh nghiệp cấu thành nên hoạt động XNK của Việt Nam . Trong bối cảnh đó công ty cổ phần xuất nhập khẩu Nam Hà Nội đã đang và sẽ đóng góp một phần không nhỏ vào quá trình mở rộng và tăng cường hiệu quả kinh tế -xã hội, đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước.
Nhận thức được tầm quan trọng của lĩnh vực kinh doanh XNK, cùng với sự giúp đỡ hướng dẫn của PGS-PTS Tăng Văn Bền và cô chú của công ty , em đã tiến hành nghiên cứu đề tài:
Với đề tài nghiên cứu, bản chuyên đề của em gồm ba phần chính sau:
Phần I: Lý luận chung về hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu và Marketing xuất khẩu.
Phần II: Thực trạng tình hình kinh doanh xuất khẩu của công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Nam Hà Nội trong thời gian qua (1994-1998).
Phần III: Một số giải pháp Marketing nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh xuất khẩu của công ty cổ phần XNK Nam Hà Nội.
Để hoàn thành bản chuyên đề này, em đã nhận được sự hướng dẫn tận tình sự giúp đỡ nhiệt tình của cô chú trong công ty cổ phần XNK Nam Hà Nội. Em xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ quý báu đó.
Phần I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XNK

I/ TMQT VÀ SỰ CẦN THIẾT CỦA HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT KHẨU ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ CỦA MỖI QUỐC GIA.
1. Sự tồn tại khách quan của TMQT
TMQT ngày nay đóng vai trò hết sức quan trọng đối với các quốc gia vì nó mở rộng khả năng sản xuất và tiêu dùng của một quốc gia. TMQT cho phép một nước tiêu dùng, các mặt hàng với số lượng nhiều hơn nữa có thể sản xuất ra tại ranh giới của khả năng sản xuất trong nước khi thực hiện chế độ cung tự cấp, không buôn bán với nước ngoài. TMQT xuất hiện rất sớm, song ở mỗi khu vực, mỗi quốc gia có những nét riêng về phạm vi và mức độ. Ngày nay, TMQT đã phát triển toàn cầu do xu thế quốc tế hoá nền kinh tế thế giới và xu hướng hội nhập kinh tế khu vực có các quốc gia.
Cơ sở của TMQT là sự trao đổi và chuyên môn hoá sản xuất dựa trên lý thuyết về lợi thế so sánh. Chuyên môn hoá là khả năng mỗi nước trong một cộng đồng các nước chỉ tập trung vào một mặt hàng nhất định, sau đó trao đổi với các nước khác trên cơ sở các bên cùng có lợi.
Tiền đề của sự trao đổi là phân công lao động sản xuất xuất phát từ điều kiện tự nhiên, điều kiện sản xuất kỹ thuật khác nhau. Do khả năng và tiềm lực ở mỗi quốc gia sản xuất không đủ đáp ứng nhu cầu trong nước mà nếu đủ thì chi phí bỏ ra là rất lớn. Vì vậy muốn thoả mãn nhu cầu trong nước họ cần phải trao đổi hàng hoá với các nước khác.
Để giải thích cho hoạt động TMQT người ta dựa trên lý thuyết về lợi thế, đó là: lợi thế tương đối vì lợi thế tuyệt đối.
Lý thuyết về lợi thế tuyệt đối được nhà kinh tế học trạng thương Adan Smith (1723-1790) khởi xướng. Theo lý thuyết này thì mỗi quốc gia theo điều kiện tự nhiên hay do trình độ sản xuất phát triển cao đã sản xuất ra các sản phẩm hàng hoá nhất định và chi phí thấp hơn các nước khác cùng sản xuất ra các sản phẩm hàng hoá đó. Điều đó cho phép quốc gia đó sản xuất ra loại hàng hoá có chi phí để xuất khẩu. Đồng thời nhập khẩu các mặt hàng nhà nước đó không sản xuất được hoặc sản xuất với kinh phí cao.
Trên thức tế lý thuyết lợi thế tuyệt đối không giải thích được những vấn đề, chẳng hạn điều gì sẽ xảy ra nếu một quốc gia tỏ ra bất lợi trong việc sản xuất , tất cả các mặt hàng. Tại sao một số nước có trình độ phát triển kinh tế khoa học càng thấp như các nước châu Phi hoặc Nhật Bản có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, nghèo nàn vẫn có thể tham gia xuất khẩu mạnh mẽ trên thị trường quốc tế.
Vấn đề nêu lý thuyết tuyệt đối của Adam Smith không lý giải được đã được lý thuyết lợi thế tương đối (lợi thế so sánh) của hà kinh tế học là Anh David Ricardo (1772-1823) lý giải thoả đáng. Ông cho rằng một quốc gia không có lợi thế ở tất cả mặt hàng nào cũng có thể thu được lợi ích từ việc buôn bán với nước khác.
Lý thuyết này được xây dựng trên một loạt các giả thiết đã được dơn giải hoá như chỉ xét riêng hai nước sản xuất hàng hoá, nhân tố duy nhất là lao động có thể tự do trong nước nhưng không di chuyển giữa các nước; chi phí sản xuất không đổi, công nghệ không đổi. Thương mại hoàn toàn tự do.
Quy luật lợi thế so sánh phát biểu rằng mỗi quốc gia thực hiện chuyên môn hoá sản xuất những mặt hàng mà nước đó có lợi thế so sánh thì tăng sản lượng của tất cả các mặt hàng sẽ tăng lên và nước đó sẽ sung túc hơn. Trong trường hợp một nước kém hiệu quả hơn nước khác trong việc sản xuất tất cả các mặt hàng thì vẫn tồn tại cơ sở dẫn đến chuyên môn hoá sản xuất và trao đổi. Cụ thể quốc gia thứ nhất sẽ tập trung vào sản xuất và xuất khẩu mặt hàng có mức bất lợi tuyệt đối nhỏ hơn và nhập khẩu các mặt hàng có mức bất lợi tuyệt đối lớn hơn.
Để chứng minh lý thuyết lợi thế so sánh David Ricardo đã đưa ra ví dụ chứng minh:
Cả hai nước cùng sản xuất hai mặt hàng với năng suất lao động như sau:

Sản phẩm Anh Pháp
Một đơn vị bông 20 (giờ) 30 (giờ)
Một đơn vị ngũ cốc 40 (giờ) 45 (giờ
Rõ ràng năng suất lao động của Anh ở cả 2 mặt hàng đều cao hơn ở Pháp. Nhưng David Ricard cho rằng: nên Anh chuyên môn hoá sản xuất bông, Pháp, chuyên môn hoá sản xuất ngũ cốc bởi trao đổi cho nhau thông qua TMQT thì cả hai nền kinh tế đều có lợi.
Thật vậy, nếu tính trên một giờ lao động thì:
- Nước Anh. 1/2 đơn vị bông là chi phí cơ hội cho 1 đơn vị ngũ cốc sản xuất thêm và ngược lại 2 đơn vị ngũ cốc là chi phí cơ hội cho một đơn vị bông sản xuất thêm.
- Nước Pháp 3/4 đơn vị bông là chi phí cơ hội cho một đơn vị ngũ cốc bông sản xuất thêm và ngược lại. 4/3 đơn vị ngũ cốc là chi phí cơ hội cho một dơn vị bông sản xuất thêm.
Như vậy Anh chuyên môn hoá vào sản xuất bông và mua ngũ cốc của Pháp thay vì phải mất 2 đơn vị bông cho một đơn vị ngũ cốc.
Ngược lại Pháp thay vì mất 3/2 đơn vị ngũ cốc để có 1 đơn vị bông thông qua buôn bán với Anh, Pháp chỉ mất 1/2 đơn vị ngũ cốc cho 1 đơn vị bông.
Lý thuyết của David Ricardo giải thích một nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự hình thành TMQT. Tuy nhiên việc giải thích của ông vẫn còn nhiều vấn đề chưa thoả đáng, chủ yếu dựa vào giá trị lao động và cho rằng nó là yếu tố duy nhất.
Để giải thích hoạt động TMQT, các nhà kinh tế học hiện đại cũng đã đưa ra nhiều lý thuyết có tính thuyết phục. Đó là:
Lý thuyết về chiphí cơ hội: Theo lý thuyết này thì chi phí của một mặt hàng là số lượng mặt hàng không phải cắt giảm để có thể sản xuất thêm một đơn vị mặt hàng thứ nhất. Một quốc gia được coi là có lợi thế so sánh một mặt hàng nào đó nếu chi phí cơ hội để sản xuất ra mặt hàng này tại quốc gia đó thấp hơn chi phí cơ hội để sản xuất ra mặt hàng, đó là quốc gia khác. Lý thuyết này dùng để xem xét quá trình sản xuất trao đổi và tiêu dùng giữa các quốc gia.
Ngoài ra cơ sở trên, cũng rất nhiều lý do khiến cho TMQT tồn tại và phát triển như chuyên môn hoá sản xuất quy mô lớn; sự khác nhau về sở thích và nhu cầu về một loại hàng hoá của người tiêu dùng khác nhau ở các nước khác nhau bên cạnh đó bản quyền sở hữu công nghiệp cũng là một nguyên nhân của TMQT. Ngoài ra còn có nguyên tắc khác thuộc về tâm lý khách hàng và vai trò điều tiết của chính phủ ở các quốc gia.
Ngày nay trong xu thế quốc tế hóa đời sống kinh tế sâu rộng, KHKT ngày càng phát triển cao có thể chia các công đoạn của quá trình sản xuất thảnh các khâu khác nhau và bố trí ở những vị trí khác nhau thì không một quốc gia nào có thể tách biệt với cộng đồng quốc tế.
2. Đặc trưng của hoạt động kinh doanh xuất khẩu
Có các đặc trưng cơ bản sau đây:
- Kinh doanh XNK hàng hoá dịch vụ được thực hiện bởi người mua và người bán mang quốc tịch khác nhau. Hàng hoá và dịch vụ được di chuyển vượt ra khỏi biên giới của một quốc gia.
- Đồng thiền thanh toán trong kinh doanh TMQT có thể là đồng tiền của một trong các nước tham gia vào hoạt động XNK hoặc có thể là đồng tiền của nước thứ ba, từng theo sự thoả thuận giữa các bên. Đồng tiền thanh toán thường có giá trị thanh toán cao hoặc ngoại tệ mạnh.
- Kinh doanh XNK khác nhau về quốc tịch khác các chủ thể tham gia như là sự khác nhau về ngôn ngữ, văn hóa... Đặc biệt, xuất khẩu chịu ảnh hưởng rất lớn với luật pháp của các chính phủ và yếu tố tự nhiên. Một số các yếu tố khác cũng ảnh hưởng rất lớn như là chính trị , đời sống kinh tế xã hội...
3. Nội dung của hoạt động kinh doanh xuất khẩu
XNK hàng hoá dịch vụ là sự trao đổi hàng hoá dịch vụ giữa các quốc gia thông qua hành vi mua bán. Sự trao đổi này là hình thức của mối quan hệ xã hội phản ánh sự phụ thuộc kinh tế giữa các nhà sản xuất hàng hoá riêng biệt của các nước.
Kinh doanh là quá trình thực hiện một hoặc một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện một dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích thu lợi nhuận. Kinh doanh XNK là việc đầu tư tiền của công sức để thực hiện hoạt động XNK hàng hoá dịch vụ nhằm mục đích thu được lợi nhuận.
Kinh doanh XNK là nội dung cơ bản của kinh doanh TMQT. Hoạt động kinh doanh này thực hiện theo quy luật cung cầu trên thị trường quốc tế.
4. Chức năng, nhiệm vụ của hoạt động kinh doanh xuất khẩu.
a. Chức năng: là khâu quan trọng của quá trình tài sản xuất xã hội, TMQT có chức năng sau:
- Tạo nguồn vốn cho quá trình đầu tư trong nước. Vốn là một trong 3 yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất. Vì vậy vốn là yếu tố quyết định. Xuất khẩu hàng hoá để thúc đẩy sản xuất trong nước đồng thời thu được ngoại tệ nhằm tạo vốn cho đầu tư.
- Chuyển hoá giá trị sử dụng làm thay đổi cơ cấu vật chất tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân được sản xuất trong nước.
- Góp phần nâng cao hiệu quả nền kinh tế bằng việc tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất kinh doanh trong nước.
b. Nhiệm vụ:
Là ngành đảm nhận khâu lưu thông hàng hoá giữa trong nước với nước ngoài nhằm thoả mãn nhu cầu trong nước. Vì vậy nhiệm vụ là tổ chức quá trình lưu thông hàng hóa với nước ngoài thông qua mua bán, trao đổi để làm cầu nối hữu cơ giữa nền sản xuất trong nước, thị trường trong nước với thị trường nước ngoài.
Nhiệm vụ của TMQT phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội của từng giai đoạn, cũng như phụ thuộc vào bối cảnh kinh tế, chính trị trên trường quốc tế. Mặt khác, TMQT cũng phụ thuộc rất lớn vào mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của các quốc gia.
Nền kinh tế nước ta tồn tại những thành phần kinh tế khác nhau. Sự vận động của các thành phần kinh tế trong quá trình sản xuất lưu thông hàng hoá đương nhiên sẽ diễn ra sự cạnh tranh và sự hợp tác trong và ngoài nước. Điều này đòi hỏi phải có hình thức tổ chức và quản lý, chính sách phù hợp với sự phát triển của các công nghệ đó.
Xu thế chung của nền kinh tế thế giới cũng như tình hình kinh tế khu vực và quốc tế có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh xuất khẩu của Việt Nam .
Nhằm thực hiện công cuộc CNH-HĐH đất nước, TMQT khả năng phải thực hiện các nhiệm vụ sau.
a) Nâng cao hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy CNH-HĐH.
Khi tham gia vào thị trường thế giới, các nhà xuất khẩu phải tuân thủ luật lệ, thông lệ kinh doanh quốc tế. Đồng thời phải tính toán kỹ hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Kinh doanh xuất khẩu sẽ tham gia vào tháo gỡ các vướng mắc ràng buộc của luật pháp trong nước nhằm làm phù hợp luật pháp kinh doanh trong nước với kinh doanh luật pháp kinh doanh quốc tế.
Đối với sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, TMQT có nhiệm vụ, tìm kiếm nguồn lực cho kinh tế, thu hút công nghệ thiết bị hiện dại và nguyên liệu mới cho nền sản xuất.
b) Đảm bảo thống nhất giữa kinh tế và chính trị trong hoạt động ngoại thương.
Trong kinh tế đội ngoại, kinh tế và chính trị có mối quan hệ mật thiết không tách rời. TMQT là một bộ phận quan trọng của kinh tế đối ngoại nên chịu sự tác động của các hoàn cảnh chính trị .
Ở nước ta, Đảng và Nhà nước thực hiện chủ trương muốn là bạn với các nước trên thế giới không phân biệt chế độ chính trị xã hội, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển, tôn trọng lợi ích các bên. Trên cơ sở quan điểm đó chúng ta ra sức phát triển TMQT, đặc biệt là xuất khẩu, nhằm sử dụng nó như một công cụ thúc đẩy quan hệ với các quốc gia khác.
c) Góp phần, giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội quan trọng của đất nước: vốn, công nghệ, việc làm, và vấn đề sử dụng tài nguyên của đất nước một cách có hiệu quả.
Xuất khẩu thu lợi nhuận nhằm tạo vấn đề mua sắm công nghệ sản xuất, học tập ...
Vấn đề việc làm là một thách thức rất lớn đối với nước ta hiện nay. Hàng năm có khoảng 1,2 - 1,5 triệu người bước vào độ tuổi lao động. Chính yêu cầu về việc làm cho số lao động này nên cần phải quan hệ kinh doanh quốc tế. Thông qua kinh doanh quốc tế, các doanh nghiệp sẽ có khả năng tìm kiếm được thị trường, đặt quan hệ làm ăn với các nước. Từ đó, đầu tư vào sản xuất và kéo theo tạo thêm việc làm cho lao động.
Hiện nay ở nước ta có nhiều nhóm hàng đang được xuất khẩu dưới dạng thô nhưng cũng đóng vai trò rất lớn cho nền kinh tế đất nước. Song xuất khẩu dưới dạng thô sẽ không kinh tế và nhanh chóng làm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên của đất nước. Vì vậy cần hạn chế xuất khẩu các sản phẩm thô trong khả năng cho phép, khuyến khích xuất khẩu thành phẩm. Vấn đề sử dụng tài nguyên hiệu quả cần kết hợp nhiều yếu tố. Song chính sách xuất khẩu cần phải đảm bảo được sự cân đối .. giữa xuất khẩu và nhập khẩu, giữa xuất khẩu và yêu cầu sản xuất trong nước.
5. Vai trò của kinh doanh xuất khẩu: ở mỗi giai đoạn phát triển của nền kinh tế xã hội, tuỳ vào tình hình kinh tế của đất nước mà vai trò của xuất khẩu có thể mạnh ở vai trò này hoặc đặc biệt quan trọng trong vai trò khác.
Song tựu chung lại, xuất khẩu có các vai trò sau:
- Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu để phục vụ nền sản xuất trong nước.
- Xuất khẩu đóng vai trò chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Xuất khẩu lấy thị trường thế giới làm thị trường của mình, vì vậy quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm phải xuất phát từ nhu cầu thị trường thế giới. Những ngành sản xuất các sản phẩm đáp ứng được nhu cầu của thị trường sẽ được phát triển.
Sự tác động của xuất khẩu đến cơ cấu kinh tế có thể được liệt kê như sau:
+ Xuất khẩu là điều kiện cho các ngành khác có cơ hội phát triển thuận lợi.
+ Xuất khẩu tạo ra cơ hội mở rộng thị trường tiêu thụ góp phần cho sản xuất phát triển ổn định.
+ Xuất khẩu tạo điều kiện mở rộng khả năng cung cấp đầu vào cho sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất trong nước.
+ Xuất khẩu hàng hoá sẽ tạo được khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế.
- Xuất khẩu tham gia giải quyết việc làm và cải thiện đời sống nhân dân.
- Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các mối quan hệ kinh tế đối ngoại, giao lưu kinh tế - văn hóa với các quốc gia khác trên thế giới.
II. CƠ SỞ CỦA XUẤT KHẨU VÀ VAI TRÒ CỦA MARKETING TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT KHẨU.
1. Cơ sở của xuất khẩu.
Lý tưởng nhất là Marketing xuất khẩu đều đem lại lợi nhuận tiềm tàng cho tất cả các thành viên tham gia hoạt động xuất khẩu và giảm tối đa thiệt hại có thể có đối với họ. Trong buôn bán quốc tế, các tư nhân tham gia đều thường thu được lợi nhuận cả khi mỗi tư cách là người bán trực tiếp (người xuất khẩu) hoặc khi là người mua gián tiếp (người nhập khẩu). Các doanh nghiệp nhà nước cũng có lợi khi tham gia trao đổi quốc tế. Chính lợi ích thu được từ TMQT quyết định sự tham gia của các nước vào quá trình đó và lợi ích này được thể hiện ở vấn đề tiêu dùng và sản xuất trong phạm vi nước đó. Trên thế giới không có một nước nào có đủ tất cả các điều kiện để có thể thoả mãn một cách có hiệu quả và kinh tế nhu cầu thường xuyên thay đổi của nhân dân nước đó..................................